محمد رضا شاه پهلوی

دستاوردها و خدمات محمدرضا شاه پهلوی

محمدرضا شاه در سال‌های پرمخاطره و پرتلاطم جنگ جهانی دوم که در آن نیروهای مسلح بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی وارد خاک ایران شده و رضاشاه را مجبور به کناره‌گیری از تاج و تخت و ترک کشور کردند، در حالی که به نظر می‌رسید هر دو قدرت در آرزوی دیدن کسی بودند، بر تخت نشست. غیر از پسر بزرگش پادشاه شود. محمدرضا شاه از همان سال‌های اولیه سلطنت بر این باور بود که پنج عنصر زیر بخشی از حقوق اساسی مردم ایران است: غذا، پوشاک، مسکن، آموزش و بهداشت. با این حال، 12 سال اول سلطنت او با تلاش برای دفاع و حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران، از جمله وادار کردن اتحاد جماهیر شوروی به تخلیه خاک ایران، آزادسازی آذربایجان از دست رژیم دست نشانده شوروی، ایستادگی در برابر رژیم همیشه مصرف شد. افزایش قدرت حزب توده و تامین حقوق ایران بر منابع نفتی خود در مناطق جنوبی کشور.

برخلاف ادعای مخالفان محمدرضا شاه، او بود که دکتر مصدق را به پذیرش پست نخست‌وزیری تشویق کرد و به او در کسب رای اعتماد مجلس کمک کرد. او هرگز از حمایت از مصدق در برابر دشمنان داخلی و خارجی کوتاهی نکرد. او با توجه به خواسته‌های قانون اساسی و اختیارات دفترش، خود را موظف می‌دانست که مصدق را برکنار کند، زیرا مصدق آشکارا در حل بحران نفت شکست خورده بود، کشور را به ورشکستگی نزدیک کرده بود و به حزب توده، تحت حمایت مسکو، اجازه داد تا به قدرت فوق‌العاده‌ای دست یابد. حتی در آن زمان، اگر مصدق با برگزاری رفراندوم غیرقانونی، مجلسی را که دیگر از او حمایت نمی کرد مجبور به انحلال نمی کرد و همچنان از حمایت مجلس برخوردار بود، او را برکنار نمی کرد.
محمدرضا شاه بر خلاف جمهوری اسلامی که دانسته و یا غیر از آن، ایران و ایرانیان را به خطر انداخته و آنها را با تهدید نابودی و تباهی مواجه کرده است، پاسداری از ملت در برابر خطر و آسیب را وظیفه اصلی دولت می‌دانست. به همین دلیل، سیاست خارجی شاه مبتنی بر داشتن روابط دوستانه با جامعه جهانی بود، در حالی که وی نظامی قدرتمند و مدرن را ضامن حفاظت ایران از تهاجم خارجی می‌دانست. اگرچه بخش عمده‌ای از حکومت محمدرضا شاه مصادف با جنگ سرد بود، اما در دهه‌های 60 و 70، ایران توانست تقریباً با همه کشورهای جهان از جمله با مصر ناصر پس از جنگ 1967 روابط خوبی برقرار کند. و عراق صدام حسین پس از 1975. علاوه بر این، ایران علاوه بر اینکه کشوری صلح‌جو و دوست بود، با کشورهایی که با یکدیگر در تضاد بودند، از جمله ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی و چین، روابط برقرار کرد. هند و پاکستان؛ و اسرائیل و کشورهای عربی.

برای قدردانی واقعی از دستاوردهای محمدرضا شاه برای ایران، باید آنها را در چارچوبی قرار دهیم: هرج و مرج سال های جنگ و ملی شدن نفت، و تحول اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ژئواستراتژیک ایران بین سال های 1954 تا 1978. در بازه زمانی کوتاه. پس از 24 سال، ایران که هنوز یکی از توسعه نیافته ترین کشورهای جهان در دهه 1940 بود، در دهه های 1960 و 70 به نمونه ای برجسته از یک اقتصاد و جامعه به سرعت در حال توسعه تبدیل شد و یکی از بالاترین نرخ های رشد اقتصادی جهان را نیز به خود اختصاص داد. به عنوان یک رکورد نادر در حوزه رفاه اجتماعی و تغییرات فرهنگی. چند نمونه از پیشرفت و توسعه ایران به شرح زیر است:

–
به زنان ایرانی حق رای داده شد و همچنین حق انتصاب یا انتخاب شدن در هر سمتی از جمله قضات، قانونگذاران و وزرا را داشتند. با تصویب قوانین مربوط به «رفاه خانواده»، زنان به ویژه در زمینه ازدواج و حضانت فرزند از حقوق برابر با مردان برخوردار شدند. تعداد زنان ثبت نام شده در دانشگاه ها به طور پیوسته افزایش یافت. تصویب قانون «اقدام ملی» به زنان اجازه داد تا در تمامی تصمیمات حکومتی که بر وضعیت، آزادی، برابری و سایر مسائل اجتماعی زنان تأثیر می‌گذارد، مشارکت و نقش داشته باشند. اصل اساسی این اقدام، مدتها پیش از آنکه در کشورهای دیگر به تصویب برسد، این بود که زنان در همه رویدادها و شئون جامعه نقش داشته و در امور آن شرکت دارند.

آموزش و پرورش و مؤسسات آموزشی در سراسر کشور به شهرها و روستاها گسترش یافت. در سال 1975 آموزش و غذای روزانه برای هر کودک از مهدکودک تا کلاس هشتم رایگان شد. تعدادی از دانشگاه های ایران از جمله دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف فعلی) و دانشگاه پهلوی شیراز توانستند با بهترین موسسات کشورهای پیشرفته رقابت کنند. نزدیک به 60 هزار دانشجوی ایرانی در برخی از بهترین دانشگاه های غرب تحصیل می کردند. تا سال 1976، ایران به اولین کشوری در میان کشورهای جنوب تبدیل شد که فرار مغزها را معکوس کرد و آنچه را که برای جهش کیفی در علم و فناوری لازم بود فراهم کرد.

اقتصاد و جامعه ایران با درآمد سرانه ای که در دهه 40 کمتر از 100 دلار بود، به مدل های برجسته توسعه تبدیل شد و در سال 1978 به 2400 دلار رسید.

اصلاحات ارضی کشاورزان را از یوغ مالکان رها کرد. هر کشاورز صاحب زمین شد و توانست کشاورزی کند و به تعاونی ها بپیوندد.

در سال 1342 سپاه دانش (سپاه دانش) و در سال 64 و 65 سپاه بهدشت (سپاه بهداری) و سپاه ترویج و آبادانی (سپاه بازسازی و آبادانی) ایجاد شدند. در شهرهای کوچک و روستاها خدمت می کنند.

در سال 1965، شهروندان خود شوراهای داوری و خانه‌های دادگستری را برای رسیدگی به مشکلات تأسیس کردند.

بر اساس قانون جدید تصویب شده در سال 1975، دولت ایران موظف شد همه مزایای تامین اجتماعی ایران را تامین کند. در همان سال کارگران حق خرید سهام کارخانه های بزرگ صنعتی را به دست آوردند.

در سال 1975، زنان باردار و کودکان زیر دو سال واجد شرایط دریافت کمک های غذایی و تغذیه ای شدند.

برخلاف قرارداد کنسرسیوم 1954، زمانی که نفت ایران هنوز واقعاً ملی نشده بود، در سال 1973، ملی شدن نفت به واقعیت تبدیل شد. با دخالت مستقیم محمدرضا شاه، دولت ایران قرارداد 1954 را باطل کرد و قرارداد جدیدی را برای خرید و فروش نفت با تک تک اعضای کنسرسیوم امضا کرد. شرکت ملی نفت ایران کنترل کامل تولید، اکتشاف، صادرات و بازاریابی نفت کشور را در دست گرفت. ایران همچنین مالکیت کل ذخایر نفت خود را به دست آورد. کشورهای عضو کنسرسیوم مشتریان اصلی نفت ایران شدند. در واقع با امضای قرارداد جدید، ایران به هدف خود مبنی بر ملی شدن نفت دست یافت.

ایران صادرات گاز طبیعی به اروپا را با تکمیل خط لوله و توسعه صنعت گاز طبیعی خود آغاز کرد. اگر ایران می توانست صنعت پتروشیمی خود را تکمیل کند، مدت ها پیش به یکی از مراکز بزرگ پتروشیمی جهان تبدیل می شد.

در سال 1974، ایران برنامه صلح آمیز هسته ای خود را برای تولید انرژی هسته ای آغاز کرد. اگر این پروژه ادامه می یافت، ایران می توانست تا سال های 81-1980 3 نیروگاه هسته ای ساخت آلمان و فرانسه داشته باشد.

در زمینه حفظ محیط زیست، از منابع آب و جنگل گرفته تا گیاهان و جانوران، ایران همتراز کشورهای پیشرفته شده بود.

ایران با موقعیت مهم استراتژیک خود در تلاش بود تا به عنوان پلی عمل کند که فرهنگ ها و ملیت های گوناگون را به هم نزدیک کند. در همین راستا، ایران مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی را دنبال کرد که شامل جشنواره هنر شیراز، جشنواره فولکلور اصفهان و جشنواره توس و همچنین تأسیس موزه‌های جدید و ترویج موسیقی، سینما و سایر هنرهای تجسمی بود. تئاترها و مراکز فرهنگی جدید، دولتی یا خصوصی، با تکرار روزافزون در حال افتتاح بودند. اولین سمینار «گفتگوی تمدن ها» در سال 1357 در تهران برگزار شد.